شناخت یبوست در نوزاد

یبوست در نوزاد (baby constipation) یکی از موارد شایع به‌ شمار می‌رود. درمان یبوست، بسته به علت آن می‌تواند متفاوت باشد. مدفوع سفت، قبل از شروع به تغذیه با غذای جامد، بارزترین نشانه یبوست در نوزادان است. یبوست مزمن می‌تواند منجر به کم اشتهایی و رشد ضعیف نوزاد یا عوارض شدیدتر شود.

نوزاد تغذیه شده با شیر خشک به طور معمول سه تا چهار بار در روز مدفوع می‌کند، اما در برخی موارد دفع مدفوع سه یا چهار روز طول می‌کشد. تا زمانی که مدفوع نوزاد شما نرم است و بدون هیچ زحمتی از مقعد خارج می‌شود، لازم نیست نگران باشید. اما اگر نوزاد بیش از 5 روز مدفوع نکرد، با پزشک متخصص اطفال  ارتباط بگیرید. اگر نوزاد یبوست داشته باشد، ممکن است متخصص اطفال، استفاده از داروهای خانگی را به عنوان اولین مرحله درمان یبوست نوزادتان به شما توصیه کند.

یبوست یکی از اختلالات گوارشی شایع در بین نوزادان است که با عدم دفع بیشتر از یه 5 روز یا دفع مدفوع خشک و سفت ظاهر می‌شود. این عارضه اغلب در اثر تغییر رژیم غذایی نوزاد و تغذیه اشتباه مادر رخ می‌دهد که معمولا با تغییر نوع تغذیه مادر بهبود می‌یابد. در اغلب مواقع درمان فوری یبوست نوزادان با موادغذایی و داروهای ملین امکان پذیر است که در ادامه‌ی مقاله به این موضوع پرداخته‌ایم. اکثر یبوست‌ها در نوزادان طبیعی است و قابل درمان هستند، اما برخی از یبوست‌ها، یبوست‌های مرضی هستند و ممکن است شکم نوزاد یک هفته تا یک ماه کار نکند. در چنین شرایطی مشاوره با متخصص اطفال برای حفظ سلامت فرزندتان و آرامش خاطر والدین ضرورت دارد.

یبوست نوزادان یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های والدین است. از طرفی حضور در مطب پزشک به دلیل آلودگی، سردی یا گرمی هوا و یا در معرض بیماری سایر مراجعین که گاهی ممکن است واگیر‌دار باشد به صلاح نیست و از سوی دیگر از بیماری نوزادان نیز نباید چشم‌پوشی شود. یکی از راهکارها در این موارد، استفاده از خدمات ویزیت آنلاین بیماری‌های کودکان است. البته در موارد حاد به هیچ عنوان نباید به یک ویزیت آنلاین اکتفا کرد و حتما و حتما باید به صورت پیوسته و متداوم با پزشک در ارتباط باشید.

علت بروز یبوست در نوزادان

بهتر است بدانید، یبوست در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند شایع‌تر از نوزادانی هستند که از شیر مادر تغذیه می‌کنند. همچنین خوردن غذای جامد در صورتی که حاوی فیبر نباشد می‌تواند منجر به یبوست شود. اما بدن برخی از نوزادان حتی در صورت رعایت رژیم غذایی و نوشیدن مایعات کافی به طور کلی به سمت یبوست می‌رود و این موضوع به معنای بیمار بودن و یا ناسالم بودن نوزاد نیست. فرآیند ابتلا به این عارضه در نوزادان متفاوت است و غالباً با تغییر در رژیم غذایی بوجود می‌آید که عبارتند از:

• تغییر تغذیه نوزاد از شیر مادر به شیر خشک یا برعکس
• تغذیه نوزاد با غذاها یا طعم‌های جدید
• عدم نوشیدن شیر مادر، شیر خشک یا آب به طور کافی برای نوزاد

علائم یبوست در نوزادان

احتمالاً نوزاد به دلیل مشکل دفع بی‌قراری کند و آرامشش از بین برود. مدفوع نوزاد در هنگام ابتلاء به یبوست، سفت و خشک می‌شود و به ‌طور عادی تخلیه نمی‌شود. نوزاد در زمان دفع، درد خواهد داشت. نوزادان شیرخوار کمتر دچار یبوست می‌شوند، چون شیر مادر به‌راحتی قابل هضم است. ترکیب چربی و پروتئین در شیر مادر به طوری است که باعث ابتلا به یبوست کمتری خواهد شد. از جمله علائم یبوست در نوزادان عبارتند از:

• مدفوع کم باشد و دفع آن با دشواری صورت گیرد
• فشار زیادی را برای دفع نشان دهد
• شکم دچار ورم غیرطبیعی شود
• مدفوع سفت و خشک
• ناتوانی در دفع
• مدفوع شبیه خاک رس
• گلوله‌های سخت مدفوع
• زور زدن یا گریه طولانی هنگام تلاش برای دفع مدفوع
• رگه‌های خون در مدفوع
• کمبود اشتها
• بی‌حالی و انرژی نداشتن نوزاد
• سیخ نگه داشتن پا برای اجتناب از درد و دفع

مدفوع سفت قبل از شروع به تغذیه با غذای جامد، بارزترین نشانه یبوست در نوزادان است.  

عوارض یبوست طولانی در نوزاد تازه متولد شده

• گشاد شدن روده بزرگ و شل شدن دیواره‌های آن که موجب کاهش قدرت بیرون راندن مدفوع می‌شود.
• شقاق که زخمی دردناک در ناحیه‌‌ مقعد است و به راحتی درمان ‌نمی‌شود.
• پرولاپس یا بیرون‌ زدن بافت روده از مقعد.
• تمایل به نگه‌داشتن مدفوع در نوزاد به‌علت دردناک بودن دفع، این موضوع ممکن است در دراز‌ مدت باعث بی‌اختیاری مدفوع شود.
• انسداد روده که نیاز به درمان اورژانسی دارد.

یبوست نوزادان با شیر مادر

از آنجا که شیر مادر بسیار مغذی است، گاهی نوزاد تمام آن را جذب می‌کند و مقدار اندکی برای راهی‌شدن به سمت مجرای گوارشی باقی می‌ماند. با این اوصاف، اگر نوزادی دست‌کم یک بار در روز مدفوع کند هم اوضاع روبه‌راه است و جایی برای نگرانی وجود ندارد. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، ممکن است بیشتر مدفوع کنند، زیرا شیر مادر به راحتی هضم می‌شود. روده بعضی از نوزادان هم کم‌کارتر است و این مشکلی غیرعادی به نظر نمی‌رسد اما زمانی یبوست نوزادان با مشکل مواجه است که دفع با درد و بروز نشانه‌های دیگر همراه می‌شود.

یبوست نوزادان با شیر خشک

زمانی که نوزاد شروع به مصرف شیر خشک می‌کند، به احتمال زیاد دچار یبوست هم می‌شود. هضم شیر خشک سخت‌تر از شیر مادر است. بدن در حال یادگیری شیوه هضم این ماده است و در نتیجه، یبوست رخ می‌دهد. بروز یبوست در نوزادانی که شیر خشک مصرف می‌کنند، محتمل‌تر از نوزادان دیگر است. نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، بیشتر از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، در معرض یبوست هستند. اکثر نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، حداقل یک‌بار در روز یا یک‌روز درمیان مدفوع می‌کنند. اگر نوزاد یک یا دو بار در روز یا حتی حداکثر هر یک روز یک بار بدون ناراحتی، مدفوع داشته باشد، به این معنی است که دفع طبیعی دارد.

روش‌های درمان یبوست در نوزادان (خانگی_پزشکی)

6 روش درمان‌ خانگی یبوست نوزاد:

1) ورزش دادن نوزاد

ورزش و حرکت باعث تحریک روده نوزاد می‌شود. با این‌ حال، از آن‌جایی که نوزادان هنوز راه نمی‌روند، لازم است والدین با حرکات ورزشی به حرکات روده آن‌ها کمک کنند. والدین می‌توانند به آرامی پاهای نوزاد را در حالی که به پشت خوابانده شده، به حالت دوچرخه حرکت دهند. انجام این کار ممکن است به عملکرد روده‌ها و رفع یبوست کمک کند.

2) حمام آب گرم

می‌تواند عضلات شکم نوزاد را شل کرده و به او کمک کند تا راحت‌تر دفع کند. این کار می‌تواند برخی از ناراحتی‌های مربوط به یبوست را تسکین دهد.

3) چرب کردن مقعد نوزاد

با چرب کردن مقعد نوزاد نیز می‌­توان کمک نمود که عمل دفع سریع‌تر و آسان‌تری داشته باشید. این کار کمک نموده که مقعد نوزاد برای دفع تحریک شود و معمولاً در نوزادان تازه متولد شده جواب خواهد داد.

4) تغییر رژیم غذایی مادر

مادران حین شیردادن به نوزاد می‌توانند برخی از مواد غذایی را از رژیم غذایی خود حذف یا اضافه کنند. ممکن است تغییرات رژیم غذایی نوعی آزمون و خطا باشد و نتیجه‌دهی آن کمی طول بکشد و حتی ممکن است در تعداد کمی از مادران تغییر در رژیم غذایی تأثیری بر یبوست نوزاد نداشته باشد.

5) ماساژ دادن نوزاد

ماساژ شکم نوزاد یکی از روش‌هایی است که می‌تواند به درمان یبوست در آن‌ها کمک کند. روش‌های مختلفی برای ماساژ شکم نوزاد جهت رفع یبوست وجود دارد که معمولا به‌صورت زیر هستند: با استفاده از کمی روغن زیتون نوک انگشتان را چرب کرده و خیلی آرام حرکات دایره‌ای روی شکم نوزاد در جهت عقربه‌های ساعت انجام دهید. زانوها و پاهای نوزاد را کنار هم نگه دارید و به آرامی پاها را به سمت شکم فشار دهید. زانوها و پاهای نوزاد را کنار هم نگه دارید و به آرامی با پاهای او حرکت دوچرخه را تکرار کنید.

6) استفاده از پوشکی مناسب

شاید عجیب باشد اما خیلی از اوقات این استفاده از پوشک نامناسب است که باعث شده کودک به راحتی نتواند مدفوع کند. گاهی پوشک تنگ است و کودک در آن احساس راحتی نمی­‌کند و برای همین نمی‌­تواند به راحتی دفع مدفوع داشته باشد. گاهی نیز ترکیبات پوشک به گونه‌ای است که سبب حساسیت کودک و ایجاد مشکلاتی چون یبوست خواهد شد. برای همین ممکن است نیاز باشد که برای درمان یبوست از یک پوشک بچه مناسب استفاده شود.

درمان‌های فوری پزشکی_دارویی یبوست نوزادان:

در بعضی مواقع نیاز به استفاده از ملین‌ها و روان‌کننده‌ها هست، در این صورت طبق دستور پزشک اقدام به مصرف کنید. استفاده از ملین‌های گیاهی مانند روغن زیتون یا ملین‌های دارویی، روده‌ها را خالی و مدفوع را نرم و روغنی می‌کند. این درمان باید برای یک دوره زیرنظر پزشک ادامه یابد. بی‌اختیاری مدفوع ممکن است در نتیجه یبوست باشد و با اسهال اشتباه گرفته شود. والدین نباید در این هنگام درمان ملین تجویز شده را کاهش داده یا قطع کنند، زیرا این کار می‌تواند یبوست را بدتر کند. اگر نوزاد مشکل جدی‌تری کنار یبوست مزمن دارد، ممکن است به ترکیبی از داروها مانند ملین‌های محرک و اصلاح سبک غذایی مادر هم نیاز داشته باشد که باید توسط پزشک با تجربه راهنمایی شود.

از نظر متخصصان اطفال، اولین و بهترین درمان برای یبوست نوزاد، درمان‌های خانگی، تغییر در رژیم غذایی نوزاد و گاهی تغییر در رژیم غذایی مادر است (برای نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند). اما در صورتی که با این راهکارها، علائم یبوست نوزاد بهبود نیافت، بهتر است برای درمان یبوست نوزاد خود، با کمک مشاوره با متخصص اطفال مشورت کنید تا شما را برای بهبودی فرزندتان راهنمایی کند.

اگر یبوست بیش از چند روز طول کشید یا با موارد زیر همراه بود، حتما شرح حال نوزاد را در اختیار پزشک قرار داده و مشورت کنید:

• تب
• بی‌اشتهایی
• وجود خون در مدفوع
• نفخ طولانی‌ مدت

درمان فوری یبوست نوزاد چند روزه

برای رفع فوری یبوست نوزاد می‌توانید چند قطره آب جوشیده خنک شده یا چند قاشق آب سیب، آب آلو و آب گلابی به او بدهید. آب‌میوه‌ها حاوی قند طبیعی به نام سوربیتول هستند که یک ماده ملین است. به همین خاطر مصرف آب‌میوه‌ها می‌تواند یبوست در نوزادان را برطرف کند.

گاهی دیده می شود که نوزاد از بیماری یبوست به شدت رنج می برد. همین عامل خود سبب مشکلات روده، دفع مدفوع و مشکلاتی در رشد می‌شود. در این ‌بین متخصص تغذیه کودکان می‌تواند با دادن یک رژیم غذایی مناسب برای نوزاد، او را بهبود دهد. برای نوزاد تغذیه مناسب از اهمیت زیادی برخوردار است. دیده می‌شود برخی نوزادان به دلیل یبوست دچار کمبود انرژی و بی‌حالی هستند. مشاوره  پزشک متخصص تغذیه اطفال با استفاده از معاینه نوزاد و آزمایش‌های مناسب برای نوزاد می‌تواند علت یبوست را تشخیص داده و به درمان سریع او بپردازد.

 ماساژ دادن برای رفع یبوست نوزاد

روش‌های مختلفی برای ماساژ معده و روده نوزاد برای رفع یبوست نوزاد وجود دارد. این روش مراحلی دارد که عبارتند از:

1. نوک انگشتان خود را با مقدار کمی روغن زیتون چرب کنید. 
2. با استفاده از نوک انگشت حرکات دورانی بر روی معده و روده را به جهت عقربه‌های ساعت انجام دهید.
3. حرکت انگشتان دور ناف به جهت عقربه‌های ساعت.
4. زانوها و پاهای نوزاد را در کنار هم نگه دارید و پاها را به آرامی به سمت شکم فشار دهید.
5. با لبه انگشت از قفسه سینه به سمت به پایین شکم را نوازش کنید.

لازم است این نکته را در نظر بگیرید که گرمای دست شما به افزایش آرامش نوزاد کمک می‌کند. هم‌چنین ماساژ شکم در جهت عقربه‌های ساعت به حرکت گاز در امتداد مسیری که روده دنبال می‌کند کمک می‌کند. برای کمک به جابجایی گاز گیر افتاده در روده بهتر است، چندین بار ماساژ را با آرامش تکرار کنید.

تغذیه مادر شیرده برای پیشگیری و درمان یبوست نوزاد

در صورتی که کودک تنها از شیر مادر تغذیه می­‌کند این احتمال وجود دارد که کودک بر اثر تغذیه نامناسب مادر، دچار یبوست شده باشد. برای همین مادر باید کمی به غذاهایی که میل می­‌کند بیشتر دقت کرده و مواردی که احتمال یبوست در کودکان را تشدید نموده ترک کند. برخی از تغییرات غذایی ممکن است به رفع یبوست کمک کنند، اما بسته به سن نوزاد این رژیم غذایی متفاوت خواهد بود. همان طور که می‌دانید رژیم غذایی شما تاثیر مستقیمی بر شیرتان دارد و این تاثیر بر نوزادان نیز اثر می‌کند و این موضوع که اگر مادر یبوست شود، نوزاد هم یبوست خواهد شد امری کاملا طبیعی می‌باشد. پس پیروی از یک رژیم غذایی خاص می‌تواند در پیشگیری و درمان یبوست خودتان و نوزادان تاثیر بسزایی داشته باشد. 

گاهی به علت شرایط مختلفی که بعد از زایمان برای مادر رخ می‌دهد و کوچک بودن نوزاد، مادر نمی‌تواند برای مراجعه حضوری به پزشک مراجعه نماید به همین منظور جهت راحتی کار، مادران می‌توانند از مشاوره تغذیه شیر مادر استفاده کنند تا پزشک مورد نظر تمام نکات لازم را برای بهبود خود و نوزاد به مادر تذکر دهد. 

هنگام شیردهی به نوزاد، مادر می‌تواند برخی از غذاها را از رژیم غذایی خود برای رفع یبوست حذف کند که عبارتند از:

• لبنیات
• حبوبات
• ماهی
• کلم کاهو 
• سبزیجات
• قرص آهن که بعد از زایمان برای بعضی از مادران تجویز می‌شود

همچنین کم آبی، کمبود فیبر، کمبود املاح بدن مادر نیز می‌تواند باعث یبوست خود مادر و نوزاد شود.

هنگام شیردهی به نوزاد، مادر می‌تواند برخی از غذاها را به رژیم غذایی خود اضافه کند که عبارتند از:

•  برگ سنا
• خاکشیر ناشتا
• مایعات فراوان
• حلوا
• سوپ
• آلو
• انجیر
• انواع میوه‌های ملین‌دار
• روزانه یه قاشق روغن زیتون
• روزانه یه قاشق عرق نعنا 
• بادام
• گل محمدی

شناسایی مواد غذایی که می‌تواند به رفع یبوست نوزاد کمک کند ممکن است به آزمون و خطا نیاز داشته باشد و البته گاهی ممکن است که تغییرات در رژیم غذایی تاثیری در رفع یبوست نوزاد نداشته باشد. برای نوزادانی که از شیرخشک تغذیه می‌شوند، والدین یا پرستار نوزاد ممکن است لازم باشد نوع دیگری از شیر خشک را امتحان کنند. 

با این کار در صورتی که این مشکل از تغذیه مادر باشد به احتمال زیاد حل خواهد شد. چرا که احتمال داشته نوزاد در رژیم غذایی مادر به چیزی حساسیت داشته باشد و این حساسیت سبب یبوست شده باشد. خیلی از اوقات مصرف خوراکی‌هایی چون حبوبات زیاد، لبنیات گاوی یا میوه‌های متنوع این مشکل را در نوزادان به وجود خواهند آورد.

 

راهکار نادرست استفاده از شیاف صابون برای درمان یبوست نوزاد

استفاده از شیاف صابون و خود درمانی کردن برای نوزاد بسیار کار خطرناکی است و به هیچ عنوانی توصیه نمی‌شود و از مادران خواهش می‌شود تحت هیچ شرایطی این کار را انجام ندهند چرا که نوزاد علاوه بر یبوست دچار مشکلات دیگر هم خواهد شد و اگر از شیاف صابون برای نوزادتان استفاده کرده‌اید، حتما در سریع‌ترین زمان ممکن از طریق تلفن با متخصص اطفال در ارتباط باشید تا مشکل را حل کنید و از مشکلات بیشتر جلوگیری کنید.

اغلب مدفوع نکردن تا 5 روز به شرط آن که دفع مدفوع برای نوزاد دردناک نباشد و مدفوع به راحتی دفع شود، اشکالی ندارد اما مدفوع نکردن تا 10 روز می‌تواند برای نوزاد خطرناک باشد. این احتمال هم وجود دارد که نوزاد تنگی مقعد و یا کم‌کاری تیروئید داشته باشد که به مادران پیشنهاد می‌شود که حتما نوزاد خود را برای معاینه بیشتر و انجام آزمایش‌های لازم، زیر نظر متخصص نوزادان قرار دهند.

چه زمان برای یبوست نوزاد یک ماهه به پزشک مراجعه کنیم؟

در خیلی از مواقع این مشکلی به خودی خود و با روش‌های خانگی که در بالا نیز به آن‌ها اشاره شد برطرف خواهد شد. اما گاهی بسته به شرایط باید به یک پزشک متخصص کودکان مراجعه شود و کودک مورد معاینه قرار بگیرد. در صورتی که کودک شما بیشتر از 6 هفته سن دارد طبیعی است که گاهی دچار یبوست شوند. چنانچه که فرزند شما بیشتر از 5 روز دفع مدفوع نداشته باشد یا این که عمل دفع را به سختی انجام می­‌دهد نیاز است که حتماً پزشک کودک را معاینه کند.

درصورتی‌ که شرایط مراجعه حضوری را ندارید و یبوست نوزادتان بیش از حد است، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات ویزیت آنلاین متخصص کودکان ایزو ویزیت استفاده کنید. مشکلات خود را مطرح کرده و از مشاوره با متخصص اطفال برای درمان استفاده کنید.

چه زمانی یبوست نوزادان خطرناک است؟

در صورت بروز نشانه‌های خطر در نوزادان مبتلا به یبوست، مانند وجود خون در مدفوع، داشتن درد در ناحیه شکم، به صورتی که نوزاد را از خواب بیدار کند یا این‌که نوزاد وزن‌گیری مناسب ندارد یا کاهش وزن نوزاد و همچنین بروز استفراغ، همزمان با یبوست یا این‌که در خانواده نوزاد، سابقه بیماری یا تومورهای گوارشی وجود داشته باشد، در این حالت درمان‌های خانگی به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شوند و مراجعه فوری به متخصص نوزادان و آزمایش ضروری است.

کلام آخر

یبوست نوزاد بیماری نیست که بخواهد شما را دچار نگرانی کند اما این را توجه داشته باشید که در درمان گیاهی و سنتی هرگز زیاده روی نکرده زیرا که آسیب‌های جبران ناپذیری به شما و نوزادتان خواهد رسید اگر درباره‌ یبوست نوزاد دچار آشفتگی و نگرانی شده‌اید، به خودتان تردید راه ندهید و به‌ سرعت با  متخصص نوزاد در ارتباط باشید.

در بیشتر موارد، یبوست به‌ خودی‌ خود حل می‌شود یا بهره‌گیری از درمان‌های خانگی، یبوست در نوزادان را از بین می‌برد. شاید هم ترکیبی از روش‌ها موردنیاز باشد. چنانچه روش‌های خانگی اثربخش نبود، با پزشک مشورت کنید و از او کمک بگیرید. پزشک می‌تواند براساس نشانه‌ها و علائم، تشخیص دهد که آیا مشکلی جدی در میان است یا خیر؟ پس نگران نباشید و از بودن با فرزندتان لذت ببرید و خودتان را با مرحله‌ای که او در آن است سازگار کنید و به یاد داشته باشید هر یبوستی جدی و خطرناک نیست.