گاهی چشم دچار پرش‌هایی می‌شود که کنترلش دست خودمان نیست؛ در چنین شرایطی اصطلاحا دچار پرش پلک چشم یا تیک عصبی چشم می‌شویم. در یک توصیف ساده، پرش پلک چشم به خاطر انقباضات جزئی اتفاق می‌افتد اما گاهی شدت آن به حدی است که واقعا برای فرد آزار دهنده می‌شود.
اگر چشم شما دچار پرش می‌شود، نیازی نیست که بترسید زیرا در بیشتر موارد پریدن پلک چشم دلیل خاصی ندارد و ریشه آن عصبی است. البته این پدیده در معدود مواردی هم خطرناک و مشکل‌ساز است و در صورت به‌طول انجامیدن، باید برای بررسی و درمانش به دکتر متخصص چشم‌پزشک مراجعه کنید.
در ادامه با ما همراه باشید زیرا قرار است تا درباره 12 دلیل رایج پرش پلک و راه‌های درمان آنها برایتان بگوییم.
پرش پلک چشم یا تیک عصبی چشم چیست؟
پرش یا تیک عصبی چشم (eye twitching) که به آن پرش پلک چشم هم می‌گویند، یک اسپاسم و گرفتگی غیر قابل کنترل در ماهیچه‌‌های پلک چشم است. در پزشکی به مشکل پرش پلک چشم مایوکیمیا (myokymia) هم گفته می‌شود. در بیشتر موارد، این عارضه تنها چند دقیقه طول خواهد کشید، اما برخی اوقات ممکن است تا روزها و یا حتی بیشتر ادامه داشته باشد.
دلایل مختلفی ممکن است باعث پرش پلک چشم شوند. گاهی ممکن است یک وضعیت روانی مثل عصبانیت زیاد باعث این اتفاق شود یا گاهی، تحمل درد فیزیکی زیاد باعث چنین واکنشی در عضلات پلک شود. یکی از نکات جالبی که درباره پرش پلک وجود دارد این است که هنگامی که فرد دچار پرش چشم می‌شود، تصور می‌کند که همه‌ی اطرافیان متوجه‌ی مشکل او هستند و این در صورتی است که در بیشتر موارد این مشکل به راحتی قابل مشاهده توسط دیگران نیست.
دلیل پرش چشم چیست؟
پرش چشم دلایل مختلفی دارد. از نقصان‌های فیزیکی گرفته تا مشکلات جسمانی ممکن است باعث پرش چشم بشوند. گاهی فعالیت‌های الکتریکی مغز باعث می‌شوند تا سلول‌های عصبی که در این بخش وجود دارند، بدون وجود هیچ محرک داخلی و خارجی، پیام‌های متفاوتی را برای عضلات بدن ارسال کنند و اصطلاحا باعث اسپاسم آنها بشوند.
استرس، خستگی، مصرف بیش از حد کافئین، خستگی چشم بر اثر کار زیاد، نوشیدن الکل، خشکی سطح چشم، تغذیه ناسالم و حتی بروز برخی از حساسیت‌ها ممکن است باعث پریدن چشم شوند. در بیشتر اوقات این نوع اسپاسم چشم مدت زمان زیادی ادامه پیدا نمی‌کند و پس از چند ثانیه یا چند دقیقه، متوقف می‌شود اما اگر این اتفاق نیفتاد، برای بررسی و درمان به یا دیگر شهرهای ایران مراجعه کنید.
در ادامه برخی حالات روانی و بیماری‌هایی که باعث پرش چشم می‌شوند را به همراه روش‌های درمانی آنها معرفی خواهیم کرد:
1. بلفارواسپاسم
شایع‌ترین نوع پرش پلک مزمن را بیماری به نام بلفارو اسپاسم (Blepharospasm) خوش‌خیم است. این بیماری در ابتدا ممکن است مثل پریدن پلک ساده ظاهر می‌شود اما اگر برای درمان آن اقدامی نکنید، به تدریج بدتر خواهد شد.
در برخی موارد این اسپاسم‌ها، بقدری شدید می‌شوند که باعث بسته شدن کامل چشم برای چند ساعت می‌شوند. اسپاسم تمامی عضلات صورت، درگیری هر دو چشم، پلک زدن مداوم و تحریک چشم‌ها با نور علائم بلفارواسپاسم هستند
2. همی فاسیال
اسپاسم نیمه صورت یا همی فاسیال (Hemi Facial) یکی از دیگر بیماری‌های پرش چشم است. این بیماری یک اختلال عصبی نادر است و بر اثر تحریک عصب صورت می‌گیرد. این مشکل در ابتدا با اسپاسم عضلات صورت شروع می‌شود و در نهایت در صورت درمان نشدن، عضلان دهان، فک، گونه و گردن را نیز در بر می‌گیرد.
3. استرس
استرس یکی از رایج‌ترین دلایل پرش چشم است. یوگا، تمرینات هوازی، وقت گذرانی با دوستان و خانواده و سبک کردن جدول برنامه‌ی روزانه و اختصاص وقت بیشتر برای استراحت، از جمله راهکارهای پیشنهادی برای کاهش استرس بوده و احتمالاً به از بین رفتن پرش پلک چشم کمک خواهد کرد.
5. خستگی
کمبود خواب که ممکن است به دلیل استرس ایجاد شده و یا علت دیگری داشته باشد، می‌تواند بروز پرش چشم را تحریک کند.
6. خستگی چشم
خستگی چشم ناشی از کار کردن زیاد با کامپیوتر، تبلت یا گوشی‌های تلفن هوشمند یکی از علت‌های رایج پرش پلک چشم است. در هنگام کار با ابزار دیجیتال قانون 20 – 20 – 20 را اجرا کنید. هر 20 دقیقه یک بار از رایانه خود چشم برداشته و به مدت 20 ثانیه به نقطه‌ای در دور دست (حداقل فاصله‌ی 20 فوتی یا 6 متری) خیره شوید. این کار خستگی چشم که عامل تحریک کننده‌ی بروز پرش چشم است را کاهش خواهد داد.
7. کافئین
مصرف فراورده‌های حاوی کافئین هم عامل تحریک کنننده‌ی این مشکل چشمی به شمار می‌رود. به مدت یک و یا دو هفته مصرف چای، قهوه و نوشیدنی‌های گاز دار را متوقف کرده و یا انواع بدون کافئین آن را مصرف کنید.
8. مصرف الکل
اگر بعد از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل دچار پرش چشم شدید، باید مصرف آن را متوقف کنید. چرا که مصرف این ماده باعث بروز آن شده است.
9. خشکی چشم
بسیاری از افراد بزرگسال به خصوص بعد از سن 50 سال به خشکی چشم دچار می‌شوند. این عارضه خصوصاً در میان افرادی که با رایانه کار می‌کنند، داروهای خاصی مثل برخی آنتی هیستامین‌ها و داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنند، از لنزهای تماسی چشمی استفاده می‌کنند و یا به مقدار زیاد الکل و کافئین مصرف می‌کنند، بسیار شایع‌تر از دیگر افراد است.
10. مشکلات تغذیه‌ای
برخی گزارش‌ها حاکی از این است که کمبود برخی از مواد همچون منیزیم می‌تواند به اسپاسم پلک چشم منجر شود. این گزارش‌ها را نمی‌توان با قاطعیت تایید کرد، ولی می‌توان از آن به عنوان یکی از دلایل احتمالی بروز این مشکل یاد کرد.
اگر نگران هستید که رژیم غذایی شما، همه‌ی نیازهای بدن برای داشتن دید سالم‌تر را پوشش نمی‌دهد، قبل از خرید مکمل‌های غذایی و ویتامین‌ها حتما با پزشک خود مشورت کنید.
11. حساسیت‌ها
افراد مبتلا به آلرژی‌ها یا حساسیت چشمی، دچار خارش، تورم و اشک چشم زیاد می‌شوند. فرد به دلیل داشتن حساسیت چشم خود را زیاد می مالد و همین باعث آزاد شدن هیستامین از پلک شده و در نتیجه به پرش پلک چشم می انجامد.
در برخی از مواقع قطره‌های چشمی که برای کاهش علایم حساسیت ساخته شده‌اند، کمک کننده خواهند بود. اما آنتی هیستامین موجود در این قطره‌ها منجر به خشکی چشم خواهد شد. پیش از مصرف هرگونه ماده‌ای اگر علائم حساسیت و یا پرش چشم دارید با پزشک خود مشورت کنید.
12. دیگر دلایل پرش چشم
- به جز مواردی که تا به اینجا گفته شد، دلایل دیگری هم هستند که باعث پرش چشم می‌شوند که عبارتند از:
- خراشیدگی قرنیه
- برگشتن پلک به سمت داخل
- رشد مژه‌ها به سمت داخل چشم
- التهاب پلک
- دیسکینزی تاخیری؛ نوعی اختلال حرکتی است که معمولا با افزایش تعداد پلک زدن مشخص می‌شود.
- فلج بِل؛ در اثر التهاب و آسیب به عصب‌های صورت در اثر عفونت ویروسی، این اختلال باعث فلج شدن موقت پلک و حتی یک طرف صورت می‌شود.
- سندرم تورت یا اختلال تیک؛ یک الگوی مکرر پریدن پلک است، که معمولاً با یک تیک حرکتی دیگر همراه می‌شود.
چگونه می‌توان پرش چشم را متوقف کرد؟
برای متوقف کردن مشکل پرش چشم در اولین قدم باید علت بروز آن را شناسایی کرد. گاهی اوقات با ایجاد تغییرات اندکی در رژیم غذایی و سبک زندگی تا حد قابل قبول و زیادی خطر ابتلا به این مشکل را کم کرده و حتی به رفع آن به صورت کامل کمک خواهد کرد. اما در بیشتر اوقات می‌توان با استراحت چشم، گذاشتن کمپرس آب گرم روی چشم یا کمی خوابیدن و کشیدن یک نفس عمیق، پرش چشم را درمان کرد.
چه زمانی باید برای درمان پرش چشم به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن مشکلات زیر باید بلافاصله باید به دکتر چشم پزشک مراجعه کنید. همه این موارد علائم وجود مشکلات جدی هستند که باید به دقت بررسی شوند:
- پرش پلک چشم ماندگار و مزمن
- تغییر ناگهانی در ظاهر و حرکات نیمی از صورت – از جمله پلک‌ها
- چفت شدن پلک‌ها تا حدی که امکان باز کردن چشم‌ها وجود نداشته باشد.
درمان پرش چشم
اگر وضعیت پرش چشم‌تان به طول انجامید، هر دو نیاز به بررسی، تشخیص و درمان دارد، مخصوصا اختلال بلفارواسپاسم و اسپاسم نیمه‌صورت.
برای درمان پرش چشم پزشک در ابتدا یک ارزیابی بالینی انجام می‌دهد و سابقه پزشکی مخصوصا در ناحیه چشم را مورد بررسی قرار می‌دهد.
بر اساس وضعیت چشم و تشخیص چشم‌پزشک، تزریق بوتاکس، عمل جراحی، تحریک عمقی مغز یکی از راه‌های درمان این مشکل است. البته با تجویز داروهای خوراکی هم شاید بتوان این مشکل را کنترل کرد.
تحریک عمقی مغز
این درمان نسبتا جدید است و از آن برای درمان گروهی از اختلالات عصبی و عضلانی هم استفاده می‌شود. در این روش با جراحی، یک الکترود درون جمجمه قرار داده می‌شود که با ارسال پالس‌های الکتریکی، به تنظیم نقاط دچار اختلال مغز کمک می‌کند.
عمل جراحی
اگر درمان‌های تجویز شده از سوی پزشک موثر واقع نشد و فرد دچار اختلال و کاهش بینایی، جراحی تحت عنوان میِکتومی برای بیمار تجویز می‌شود. در این عمل، عضله یا عضلاتی که در بسته شدن پلک نقش دارند برداشته می‌شوند. باعث کاهش دید و اختلال در بینایی شود.
آیا تزریق بوتاکس برای متوقف کردن پرش چشم موثر است؟
در موارد نادر، با وجود آگاهی از علت و انجام روش‌های درمانی در دسترس، پرش چشم متوقف نخواهد شد. اگر این مشکل پلک چشم ماندگار و مزمن باشد، می‌توان با تزریق بوتاکس آن را درمان کرد. بوتاکس انقباضات ماهیچه‌ای غیرارادی پلک چشم که باعث بروز مشکل شده را متوقف خواهد کرد.
اگر مشکل پرش چشم از بین نرفت، سریع‌تر برای درمان آن اقدام کنید
این مشکلات به نسبت پرش پلک چشم، وخیم‌تر بوده و به خوبی قابل مشاهده هستند و البته باید توسط دکتر چشم پزشک معاینه شوید.
