تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل است که در جلو گردن قرار دارد. تیروئید بخشی از غدد درون‌ریز است و کارش ساخت و ذخیره هورمونهای T3و T4 است. هورمون TSH که توسط هیپوفیز ساخته می‌شود، باعث تحریک تیروئید و ترشح این هورمونها می‌شود.
علائم پرکاری تیروئید:
پرکاری تیروئید می‌تواند متابولیسم بدن را تسریع کند و علائم ناخوشایندی ایجاد کند.
از جمله علائم عمومی پرکاری تیروئید شامل موارد زیر است:
- اضطراب و بدخلقی
- خستگی یا ضعف
- حساسیت به گرما
- از دست دادن وزن بدون علت
- لرزش دست و انگشتان
- تپش قلب
- اسهال
- نازک شدن پوست و مو
- تغییر چرخه قاعدگی
- عدم نعوظ در مردان
- نازایی در زنان
- مشکلات چشمی (اگزوفتالمی)
- مشکل در خوابیدن
علل ایجاد پرکاری تیروئید
شایع‌ترین علت آن بیماری گریوز است؛ که مسئول ۸۰-۶۰ درصد موارد است. این بیماری که به علل ناشناخته‌ای در میان زنان شایع‌تر است و یک بیماری خود‌ایمنی است که در آن، آنتی‌بادی‌‌هایی بر علیه گیرنده TSH ساخته می‌شود و گیرنده را تحریک می‌کند، این عمل منجر به ترشح چشمگیر هورمونهای T4,T3 و بزرگی غده تیروئید می‌شود.
یکی دیگر از علل ایجاد پرکاری تیروئید ایجاد تومور در غده هیپوفیز است. اگر در هیپوفیز توموری به وجود آید که مربوط به سلول‌های ترشح کننده TSH است میزان TSH بالا میرود و این امر باعث افزایش هورمون های T3 و T4 و پرکاری تیروئید می‌شود.
هنگامیکه غده تیروئید ملتهب می‌شود، به آن تیروئیدیت گفته می‌شود. تیروئیدیت باعث ورود هورمونهای تیروئیدی به جریان خون و ایجاد پرکاری تیروئید می‌شود.
مصرف زیاد داروهای تیروئیدی در افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید می‌تواند باعث بروز تیروئید پرکار شود. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید لازم است سالانه میزان هورمونهای تیروئید را چک کنند و درصورت تغییر میزان سطح هورمونهای تیروئید با پزشک مشاوره داشته باشند.
از جمله عوامل‌محیطی که باعث ایجاد پرکاری تیروئید می‌شود، استرس است. استرس باعث مسدود شدن ترشح هورمون T3 می‌شود و تیروئید برای جبران کمبود آن بزرگ می‌شود و پرکاری تیروئید شکل می‌گیرد.
دیگر عامل‌بیرونی در پرکاری تیروئید رژیم‌غذایی با کربوهیدرات بالا است که باعث افزایش T3 می‌شود.
تشخیص پرکاری تیروئید
پزشک معمولا از روی علائم ظاهری شما از جمله تورم تیروئید و سایر علائم ذکر شده، برای تشخیص پرکاری تیروئید، آزمایشاتی شامل موارد زیر می‌دهد:
اندازه‌گیری سطح هورمونهای TSH,T4,T3 و Free T4 در خون
اسکن تیروئید
– در این آزمایش مقدار کمی ید رادیواکتیو به خون شما تزریق می‌شود. بعد از اینکه ید رادیواکتیو توسط تیروئید شما جذب شد یک دوربین مخصوص از تیروئید شما عکس می‌گیرد تا گره‌ها و سایر نشانه‌های مورد نظر را تشخیص دهد.
سونوگرافی از غده تیروئید
– پزشک با استفاده از امواج‌صوتی می‌تواند اندازه غده‌تیروئید را مشخص کند.
تست جذب ید
– دستگاهی به نام پروب‌گاما میزان ید جمع آوری شده در تیروئید را اندازه‌گیری می‌کند، اگر جذب زیاد باشد احتمالا مبتلا به پرکاری تیروئید شده‌اید.
درمان
استفاده از داروهای ضد‌تیروئید
متیمازول(تاپازول) و پروپیل تیوراسیل (PTU) باعث جلوگیری از تولید زیاد هورمونهای، T4و T3 توسط غده‌تیروئید می‌شود. این داروها علائم شما را ظرف مدت چند هفته تا چند ماه کاهش میدهند. اگرچه که برای کمک به کاهش احتمال عود مجدد باید تا ۱۸ ماه از آنها استفاده شود. متیمازول عوارض جانبی کمتری دارد، بنابراین بیشتر تجویز می‌شود. عوارض جانبی شامل واکنش‌های آلرژیک، خارش یا راش می‌باشد.
استفاده از داروهای بتا‌بلوکر
این داروها باعث کاهش هورمونهای تیروئید در خون شما نمی‌شوند و فقط می‌توانند علائم ناشی از پرکاری تیروئید را کاهش دهند. اغلب برای کاهش فشار‌خون مصرف می‌شوند و اثرات جانبی آنها شامل: سردرد، مشکلات گوارشی و سرگیجه می‌باشد. از این داروها می توان به پروپرانول اشاره کرد.
خوردن ید رادیواکتیو
در این روش مقدار کمی از ید رادیواکتیو را مصرف میکنید، سلول‌های تیروئید بیش‌فعال آنها را می‌بلعند و این باعث می‌شود تا سلول‌ها از بین‌رفته و تیروئید کوچکتر شود و سطح هورمونهای تیروئیدی پایین آید.
جراحی
اگر دارو‌درمانی برای شما گزینه مناسبی نباشد، پزشک ممکن است تمام یا بخشی از تیروئید شما را بردارد؛ به این عمل تیروئیدکتومی گفته می‌شود. ممکن‌است لازم باشد قبل از جراحی برای جلوگیری از عوارض، داروهای ضد تیروئید مصرف کنید و پس از عمل ممکن است به کم‌کاری تیروئید مبتلا شوید و نیاز به مصرف مکمل‌های هورمونی داشته باشید . البته این عمل همراه با ریسک است و می‌تواند به تارهای صوتی و غدد پاراتیروئید شما آسیب بزند.
کلام آخر
تیروئید غده‌ایست که وظایف مهمی را در بدن بر عهده دارد اگر چه که پرکاری تیروئید نسبت به کم‌کاری آن از شیوع کمتری برخوردار است اما عدم درمان به موقع به ویژه در موارد خاص مانند بارداری می‌تواند اثرات سوئی بر جنین بگذارد پس بهتر است در صورت بروز عوامل نامبرده در مقاله و یا داشتن سابقه خانوادگی به پزشک مراجعه کنید.
