آهن یکی از مواد مغذی ضروری برای بدن است که عملکردهای مهم و متفاوتی را در بدن بر عهده دارد و سطوح پایین این ماده معدنی می‌تواند عوارضی نامطلوب را در بدن بر جای بگذارد. احساس خستگی مداوم، ضعف تمرکز و ابتلا به عفونت‌های مکرر می‌تواند از علائم بروز کم‌خونی…
آهن یکی از مواد مغذی ضروری برای بدن است که عملکردهای مهم و متفاوتی را در بدن بر عهده دارد و سطوح پایین این ماده معدنی می‌تواند عوارضی نامطلوب را در بدن بر جای بگذارد.
احساس خستگی مداوم، ضعف تمرکز و ابتلا به عفونت‌های مکرر می‌تواند از علائم بروز کم‌خونی و فقر آهن در بدن باشد اما با این حال تشخیص فقر آهن به ویژه در مراحل اولیه آن کار ساده‌ای نیست.
یکی از ایده‌آل‌ترین راهکارها جهت مبارزه با کمبود آهن مصرف مکمل‌های غذایی حاوی این عنصر است اما به واقع مصرف قرص آهن برای چه افرادی ضروری به شمار می‌آید؟
علائم کمبود آهن در بدن
اشخاصی که با نشانه‌های زیر در بدن خود مواجه هستند یعنی از طریق رژیم غذایی نتوانسته‌اند، به طور کامل نیاز بدن خود به آهن را تامین نمایند و یا اختلالی در جذب آهن در بدن آنها وجود دارد. بنابراین مصرف قرص آهن برای افرادی که نشانه‌های زیر را دارند، ضروری است:
- خستگی و کمبود انرژی
- نفس‌تنگی
- اختلال در تمرکز
- ابتلا به بیماریها به طور مکرر
- احساس سرما
- رنگ‌پریدگی
- تپش قلب
- سردرد و صدای زنگ در سر
- مشکل در بلع
- تغییر در طعم غذاها
- ریزش مو
- ولع برای مصرف یخ یا خاک
- بروز زخم در دهان
- ناخن‌های قاشقی شکل
- ابتلا به سندرم پای بی‌قرار
علائم بالا در شرایطی رخ می‌دهند که در آن خون به مقدار کافی دارای گلبول قرمز نیست و در اکسیژن‌رسانی به دیگر اندام‌های بدن اختلال ایجاد می‌شود. در صورت تجربه هر یک از علائم فوق حتما به پزشک مراجعه نموده و طبق دستور وی از مکمل‌های حاوی آهن استفاده نمایید.
دقت داشته باشید که نشانه‌هایی که در بالا ذکر شدند تنها در صورتی مشاهده می‌شوند که کمبود آهن شدید باشد. بنابراین ممکن است شما به کمبود آهن مبتلا باشید و هیچ‌یک از علائم بالا را نیز نداشته باشید. به همین دلیل توصیه می‌شود که کلیه افراد بزرگسال حداقل سالی ۱ یا ۲ بار آزمایش خون داده و از لحاظ کمبود مواد مغذی مورد بررسی قرار بگیرند.
مصرف قرص آهن در چه مواقعی مفید است ؟
گفتیم که اگر با نشانه‌های کمبود آهن مواجه هستید، باید از قرص آهن کمک بگیرید. مکمل‌های حاوی آهن از کاهش سطوح آهن در بدن جلوگیری کرده و کم‌خونی ناشی از فقر آهن را درمان می‌کنند. این مکمل‌ها می‌توانند سریع‌تر از رژیم غذایی حاوی آهن عمل کرده و به بهبود فرد کمک نمایند.
در مواردی که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم، آهن از طریق رژیم غذایی به خوبی تامین نمی‌شود و معمولا باید از مکمل‌های آهن کمک گرفته شود:
- زنان باردار
- نوزادان و کودکان خردسال
- بانوانی که در دوره عادت ماهیانه خونریزی‌های شدید تجربه می‌کنند
- افرادی که به طور مرتب خون اهدا می‌کنند
- اشخاص مبتلا به سرطان
- افراد مبتلا به اختلالات گوارشی
- کسانی که تحت عمل جراحی معده قرار گرفته‌اند
- افراد مبتلا به نارسایی‌های قلبی
- اشخاصی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند
- افرادی که رژیم گیاه‌خواری داشته و یا وگان هستند
- مبتلایان به تالاسمی و یا اختلالات خونی
- افرادی که به مصرف الکل اعتیاد دارند
توجه به این نکته نیز لازم است که در صورتی که بدن به مصرف آهن از طریق مکمل‌ها نیازی نداشته باشد و به صورت خودسرانه مکمل آهن مورد مصرف قرار گیرد، می‌تواند تبعات نامطلوبی را در بدن بر جای بگذارد؛ از جمله آنکه مثلا ممکن است موجب مشکلات گوارشی شده و جذب دیگر مواد مغذی را در بدن با اختلال مواجه سازد. عوارض مصرف بی‌رویه مکمل‌های غذایی می‌تواند تا به آنجا پیش رود که حتی موجب کما و یا مرگ شود.
بنابراین بدون مشورت با پزشک و بدون دادن آزمایش خون به سراغ مصرف هیچ نوع مکمل غذایی نروید.
مقدار نیاز به آهن در سنین مختلف
جدول زیر مقدار توصیه شده مصرف آهن در سنین مختلف به صورت روزانه است:
| سن | مردان | زنان | بارداری | شیردهی |
| از بدو تولد تا ۶ ماهگی | ۰.۲۷ میلی گرم | ۰.۲۷ میلی گرم | ||
| ۷ تا ۱۲ ماهگی | ۱۱ میلی گرم | ۱۱ میلی گرم | ||
| ۱ تا ۳ سالگی | ۷ میلی گرم | ۷ میلی گرم | ||
| ۴ تا ۸ سالگی | ۱۰ میلی گرم | ۱۰ میلی گرم | ||
| ۹ تا ۱۳ سالگی | ۸ میلی گرم | ۸ میلی گرم | ||
| ۱۴ تا ۱۸ سالگی | ۱۱ میلی گرم | ۱۵ میلی گرم | ۲۷ میلی گرم | ۱۰ میلی گرم |
| ۱۹ تا ۵۰ سالگی | ۸ میلی گرم | ۱۸ میلی گرم | ۲۷ میلی گرم | ۹ میلی گرم |
| ۵۱ سالگی به بالا | ۸ میلی گرم | ۸ میلی گرم |
بهترین زمان مصرف قرص آهن
در اکثر مواقع بهترین زمان مصرف قرص آهن 1 ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از غذا خوردن است. مکمل‌های حاوی آهن بهتر است همراه با آب و با معده خالی مورد استفاده قرار گیرند.
جهت جذب بهتر مکمل‌های حاوی آهن توصیه می‌شود که آنها را همراه با آب‌میوه‌های حاوی ویتامین C میل نمایید. همچنین دقت داشته باشید که برخی از نوشیدنیها مانند قهوه، چای و شیر می‌توانند روی جذب آهن در بدن اختلال ایجاد نمایند بنابراین همزمان با مصرف مکمل آهن از نوشیدن آنها بپرهیزید.
عوارض جانبی قرص آهن
شایع‌ترین عوارض جانبی که پس از مصرف قرص آهن ممکن است رخ دهد، شامل موارد زیر است:
- یبوست
- تیره شدن رنگ مدفوع
- درد معده
- حالت تهوع و استفراغ
از جمله عوارضی که کمتر شایع هستند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسهال
- سوزش معده
- تغییر رنگ ادرار
تداخل دارویی مکمل آهن
پیش از استفاده از مکمل آهن بهتر است لیستی از داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک قرار دهید تا از بروز تداخل دارویی پیشگیری به عمل آید. مکمل‌های آهن می‌توانند با بسیاری از داروها از جمله داروهای زیر تداخل داشته باشند:
- برخی از آنتی بیوتیک‌ها مثل تتراسایکلین
- بیس فسفونات‌ها
- لوودوپا
- لووتیروکسین
- متیل دوپا
- مایکوفنولات موفتیل
- پنی سیلامین
- کلرامفنیکل
سخن پایانی
مکمل‌های حاوی آهن در رفع کم‌خونی و بهبود تغذیه افراد بسیار مهم هستند. برخی از اشخاص همچون زنان باردار، نوزادان، کودکان خردسال، افرادی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند و یا شرایط پزشکی خاص دارند، بیش از دیگران در معرض خطر کمبود آهن هستند و باید سطح آهن در بدن خود را به طور منظم مورد بررسی قرار دهند. برای آزمایش کم‌خونی بهتر است آزمایش هموگلوبین، هماتوکریت و فریتین همراه با هم داده شوند تا تشخیص دقیق برای پزشک میسر شود.
عوارض ناشی از کمبود آهن می‌تواند سلامتی انسان را به خطر بیندازد بنابراین نباید ساده از کنار آن رد شد و درمان را جدی نگرفت. اگر با کمبود آهن مواجه هستید نه تنها باید رژیم غذایی خود را از آهن غنی کنید بلکه باید تا مدتی که پزشک تعیین می‌کند، مصرف قرص آهن را در برنامه روزانه خود قرار دهید.
